Sranantongo

anno
17e-21e eeuw

Opstand in Suriname

In 1679 is er oorlog in Suriname. De inheemse bevolking valt de Nederlandse kolonisten aan, omdat ze de Nederlanders willen verdrijven uit het land. De kolonie is dan nog maar dertig jaar oud. Heel veel tot slaaf gemaakten vluchten tijdens de chaos het bos in. Sommige slaven sluiten zich aan bij de inheemse opstandelingen. Ze gaan af en toe terug naar de plantage om de slaven die daar nog zijn vanuit het bos toe te roepen dat ze bij hen moeten komen, omdat het daar beter is. Ze roepen dat ze goed eten hebben en niet hoeven te werken. Maar hoe kunnen de Afrikanen, die uit allerlei delen van Afrika komen, elkaar eigenlijk verstaan?

Welke taal spreken de slaven?

Gerda Havertong leest ‘Het Grote Sranantongo Dictee’ voor bij het NiNsee in 2011

De taal die in Suriname naast Nederlands het meest wordt gesproken, is het Sranantongo. Het is een taal die is ontstaan uit allerlei andere talen: een mengtaal. Net als het Papiaments, de taal die de mensen op Aruba, Bonaire en Curaçao spreken. Vroeger werd het Sranan ook wel Taki Taki of Neger-Engels genoemd. Dat vinden we tegenwoordig niet respectvol. Sranantongo is ontstaan tijdens de periode van de trans-Atlantische slavenhandel.

Waarom komen de slaven uit verschillende delen van Afrika?

Slavenhandelaren uit Nederland varen met hun schepen naar de handelsplaatsen van Afrika. Maar zij zijn niet de enigen: uit andere landen, zoals Engeland en Frankrijk, komen er ook mensen om Afrikanen te kopen. Er is dus veel concurrentie aan de Afrikaanse kust. En hoe meer concurrentie, hoe duurder de Afrikaanse gevangenen. Een deel van de schepen vaart daarom een stuk verder, naar het zuiden. Zo komt het dat een deel van de Afrikanen in Suriname uit het noordwesten van Afrika komt, uit landen zoals Ghana, en een ander deel uit een veel zuidelijker gebied, zoals Angola. Ghana en Angola zijn zeker niet de enige landen waar Nederlanders Afrikanen kopen, maar het zijn wel belangrijke gebieden voor de Nederlandse slavenhandel.

afrika
De slaven komen uit verschillende gebieden in Afrika.

Op een slavenschip zitten mensen uit een gebied natuurlijk nog wel bij elkaar en kunnen ze elkaar dus verstaan, maar eenmaal in Suriname is dat meestal snel afgelopen. Plantage-eigenaren kunnen meestal niet een heel schip leegkopen. Daarom komen mensen die uit hetzelfde gebied afkomstig zijn, in Suriname op verschillende plantages terecht. Daar wonen en werken ze tussen slaven uit andere gebieden en met andere talen. Sommigen kunnen elkaar wel een beetje begrijpen, maar anderen helemaal niet. Daardoor ontstaat er een mengtaal.

Waarom zit er zoveel Engels in het Sranantongo?

Suriname wordt gesticht door Engelsen

De mengtaal die ontstaat heeft woorden uit verschillende talen, maar de basistaal is Engels. Dat komt doordat de kolonie Suriname in 1651 gesticht wordt door Engelsen. Zij komen van het Caribische eiland Barbados. Hier hebben de Engelsen al veel suikerplantages, maar het eiland is klein. Daarom gaan ze op zoek naar meer land. Ze vestigen zich uiteindelijk bij de Surinamerivier.

Sranangtongo leeft nog steeds. Er zijn veel liedjes in het Surinaams en niet alleen traditionele volksliederen, maar ook gewoon onder jongeren met hits van nu. Hier een clip van de Surinaamse urban artiesten Jo Ann en Philla in het Sranantongo.Ook hier zie je veel Engelse invloeden terugkomen. Bron: You Tube

In 1667 veroveren de Nederlanders de kolonie. Een deel van de Engelse planters die er wonen, verhuist naar andere Engelse kolonies, zoals Jamaica. Een groot deel blijft in Suriname wonen, want het is duur om te verhuizen. Een goed lopende suikerplantage verlaten om ergens anders opnieuw te beginnen kost veel geld en het duurt jaren voordat een nieuwe plantage tot bloei komt. De Engelse planters die blijven, kunnen het alleen niet goed vinden met het Nederlandse bestuur. Uiteindelijk vertrekken de meeste Engelsen in 1675 alsnog uit Suriname naar Jamaica.